اشنایی با لوازم ازمایشگاهی 2

tube

لوله ای از شیشیه ی معمولی یا پیرکس که در اندازه های گوناگون برای انجام آزمایشهای مختلف به کار می رود.

لوله‌ی آزمایش Test tube

لوله ای از شیشیه ی معمولی یا پیرکس که در اندازه های گوناگون برای انجام آزمایشهای مختلف به کار می رود.

بوته کروزه

کاربرد: از بوته در آزمایشـگاه معمولی برای اندازه گیری آب تبلور کات کـبود یا سولفات مس زاج سبز یا سولفات آهنو نمک قلیا یا کربنات سدیم به فرمول و همچنین برای ذوب قند، پارافین جامد و… استفاده می شود. چون بوته چینی در برابر گرما (تا حدودْ1200C) مقاوم است، از آن در آزمایشگاه های شیمی تجزیه برای خشک کردن رسوب کردن رسوب و پختن رسوب در کوره الکتریکی استفاده می شود.

طرز کار: هنگام گرم کردن بوته باید آن را با گیره ویژه ای (گیره بوته) برداشت و در حفره مثلث نسوز مناسب، قرار داد. مثلث نسوز طبق شکل، به شکل مثلث است که از یک مثلث فلزی با سه قطعه روکش چینی نسوز ساخته شده است و از آن عمدتاً برای نگهداشتن بوته، به هنگام گرما دادن آن استفاده می شود. یک مثلث نسوز هنگامی برای یک بوته مناسب است که⅔ بوته در حفره آن قرار گیرد، در غیر این صورت حالت نامتعادلی پیدا می کند و در اثر ضربه کوچکی ممکن است بشکند
چند نکته درباره بوته چینی 

- اسیدها بر بوته اثر ندارند اما بازها سبب خوردگی بوته می شوند. برای پاک کردن بوته تا حد امکان نباید از اسیدها هم استفاده کرد.

- بوته های شکسـته را نباید دور ریخـت زیرا از خرده های آنها برای آب گیری الکل و تهیه اتیلن می توان استفاده کرد. (بوته شکسته را می توان خرد کرده، به عنوان ماده آبگیر مورد استفاده قرار داد)

- هنگامی که از بوته برای سنجش های وزنی استفاده می شود نخست باید بوته خالی را چندین بار در کوره الکتریکی در دمای معین (دمای لازم برای پختن رسوب) قرار داد و پس از سرد کردن، وزن کرد تا به وزن ثابت رسید. این کارها، یعنی: گرم کردن، سرد کردن و وزن کردن بوته تا رسیدن به وزن ثابت پیش از پختن هر رسوب الزامی است.

شیشه ساعت

شیشه ساعت ابزاری است و همان طور که از نامش پیداست شبیه شیشه ساعت است و در اندازه های مختلف ساخته می شود. 

شیشه‌ی ساعتWatch glass

کاربرد: از شیشه ساعت برای تبخیر سریع مایع ها و محلول ها استفاده می شود.  شیشه ساعت ابزاری است و همان طور که از نامش پیداست شبیه شیشه ساعت است و در اندازه های مختلف ساخته می شود

طرز استفاده: شیشه ساعت را مانند ابزار شیشه ای دیگر، باید شست و شو داد و در صورت لزوم آن را با دستمال خشک کرد.

گاهی برای سرعت بخشیدن به عمل تبخیر، شیشه ساعت را در دهانه بشر قرار می دهند تا با جوشاندن آب درون بشر و گرم شدن شیشه ساعت با بخار آب جوش، عمل تبخیر و تبلور سریعتر انجام گیرد.

قیف شیشه ای : l

کاربرد: از قیف برای انتقال محلول از ظرفی به ظرف دیگر استفاده می شود (به عنوان مثال برای انتقال محلول از ظرفی به بورت، استوانه مدرج، بالن پیمانه ای، قیف شیردار، ارلن و… از قیف استفاده می شود) برای این کار، محلول موردنظر را نخست در بشـر ریخته سپس به کمک قیف تمـیز به ظرف دلخواه منتقل می شود.

- از قیف برای جدا کردن مایع از جامد نیز می توان استفاده کرد. این کار در شیمی تجزیه وزنی برای صاف کردن رسوبها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

طرزکار: برای این کار نخست باید قیف راشست و خشک کرد سپس کاغذ صافی متناسب با قیف و با ذره های رسوب برگزید (کاغذ صافی با قیف مناسب است که پس از قرار دادن در قیف حدود 5/0 تا 5/1 سانتی متر از لبه قیف پایینتر باشد ـ و زمانی متناسب با ذره های رسوب است که آب زیر صافی کاملاً زلال باشد.

برای گذاشتن کاغذ صافی در قیف ابتدا باید آن را چندین با تا کرد، به شکل قیف درآورد و در آن گذاشت. برای این که کاغذ به قیف بچسبد باید آن را خیس کرد و با انگشت تمیز کاغذ صافی را کاملاً به جداره قیف چسباند. اگر کاغذ صافی کاملاً به قیف نچسبد و حبابهای هوا بین کاغذ و جداره داخلی قیف بماند عمل صاف کردن کند می شود.
قیف جدا کننده

وسیله‌ای است که مایعات را بر اساس شاخص چگالی از هم جدا می‌کند مثلا اگر مخلوط یک ماده آلی و آب را که با هم قابل اختلاط نیستند در مخزن این وسیله بریزیم بر حسب چگالی، مواد در داخل این ظرف تفکیک می‌شود و ماده با چگالی بالاتر در زیر قرار میگیرد و وقتی شیر زیر ظرف را باز کنیم مایعی که دارای چگالی بالاتر است و در زیر قرار گرفته، از دستگاه خارج می‌گردد تا اینکه به مرز جدایی مایعات برسد، در چنین حالتی شیر را می‌بندیم و ظرف دوم را در زیر قیف جدا کننده قرار میدهیم و شیر را باز میکنیم و در نهایت قیف جدا کننده با موفقیت دو مایع مخلوط را از هم جدا می‌کند. 

قطره چکان ( Dropper) :

 وسیله ای شیشه ای یا پلاستیکی است که یک طرف آن دارای حباب لاستیکی قابل ارتجاع و طرف دیگر آن یک میله شیشه ای (یا پلاستیکی) با نوک بسیار باریک است طول لوله قطره چکان با ارتفاع دهانه ظرف محتوای مایع مورد استفاده متناسب می باشد و از چند سانتی متر تجاوز نمی کند. 

کاربرد: معمولاً از قطره چکان برای ریختن معرفها (فنل فتالئین، تورنسل، هلیانتین) و یا برداشتن محلول هایی که بخار سـمی تولید می کنند (مانند: اسید کلریدریک غلیظ، آب برم، آمونیاک و…) و یا محلول هایی که احتمال خطر آنها هنگام ریختن به دست و لباس زیاد است (مانند: محلول اسید سولفوریک غلیظ یا اسید نیتریک غلیظ) استفاده می کنند.

* در ظرف های قطره چکانی تیره رنگ، معمولاً باید موادی را ریخت که در اثر جذب نور تجزیه و یا تغییر می کنند (مانند پرمنگنات پتاسیم، پراکسیدهیدروژن، اسید نیتریک غلیظ و…)

* در ظرف های قطره چکانی یا ظرف های درپوش دیگر، هیچ گاه نباید محلول سود یا پتاس ریخت، زیرا از نوع مواد، هنگام تبخیر و خشک شدن درِ ظروف را مسدود می کنند و جدا کردن آنها بسیار دشوار خواهد بود.

طرز کار: هنگام کار کردن با قطره چکان ابتدا با فشار دادن به لاستیک، هوای درون میله شیشه ای را باید خالی کرد و آن را به داخل مایع قرار داد. سپس با برداشتن فشار از روی لاستیک، مایع را به طرف میله شیشه ای کشید. پس از بالا کشیدن مایع، از مایع داخل آن، برای آزمایش استفاده کرد.

چوب پنبه سوراخ کن : چند میله فلزی تو خالی است که در داخل هم قرار دارند ، برای استفاده به هر قطر که لازم باشد میله را روی چوب پنبه قرار دهید و میله عمودی را با دست بچرخانید تکه های چوب پنبه داخل لوله را با دیگری جدا کنید.

بالن پیمانه ای،حجم سنجی،ژوژهValumetric flask

  کاربرد: بالن حجمی برای 2 منظور به کار می رود: یکی برای رقیق کردن محلول با غلظت معین، دیگری برای تهیه محلول های سنجیده یا استاندارد.

طرز استفاده: بالن حجمـی را معمولاً با قیفـی که در دهانه آن قـرار می گیرد، باید پر کرد. نخست می توان مایع یا محلول را با سرعت تا رسیدن سطح آن به نزدیک خط نشانه در بالن حجمی ریخت برای پر کردن بالن تا خط نشانه، بهتر است از قطره چکان کمک گرفت و با ریختن قطره قطره‌ محلول موردنظر آن را به طور دقیق به خط نشانه رسانید (این عمل را اصطلاحاً به حجم رسانیدن می نامند). برای دقت بیشتر باید انحنای سـطح مایع یا محلول بر خطِ نشانه مماس باشـد. در این حالت باید چشم را طوری نگاهداشت که نیم دایره خط نشانه سمت آزمایش کننده، نیمه دیگر خط نشانه پشتی را کاملاً بپوشاند (دیده نشود). چون از بالن حجمی برای سنجش های دقیق استفاده می شود، رعایت این نکته بسیار ضروری است.

ااستوانه‌ی مدرج Graduated Cylinder

 لوله شیشه ای استوانه ای شکل، مشابه لوله آزمایش است که در پایه ای از جنس پلاستیک جای می گیرد و یا عموماً دارای پایه پهن شیشه ای است که می تواند آن را روی میز به طور قائم نگهدارد. لبه آن مانند بشر، برگشتگی شیارمانندی برای خالی کردن محلول دارد. تفاوت درجه بندی آن با بورت و پیپت در این است که درجه های کوچکتر آن در پایین قرار دارد.

 کاربرد: ابزاری است که در اندازه گیری حجم مایع ها به کار می رود.

طرز استفاده: استوانه مدرج را باید در جای کاملاً صاف و مسطح قرار داد و هنگام ریختن یا برداشتن محلول، پایه آن را با دو انگشت محکم نگهداشت تا از افتادن و شکستن آن جلوگیری شود.

چند نکته: چون استوانه مدرج، برخلاف لوله آزمایش جای خاصی ندارد. از این رو باید بی درنگ پس از انجام کار، آن را دور از دسترس، در جای امنی قرار داد. اگر لبه استوانه مدرج پریده باشد، نباید آن را دور انداخت. زیرا با استفاده از لوله های پلاستیکی شفاف و مناسب می توان از آنها دوباره استفاده کرد. برای این منظور می توان قسمت شکسته آن را با سوهان صاف کرد و حلقه ای از لوله پلاستیکی مناسب به لبه آن وصل و با باریک کردن یک گوشه لوله پلاستیکی از آن استفاده کرد. از استوانه مدرجی که ارتفاع آنها در اثر شکسته شدن، خیلی کوتاه شده باشد، برای اندازه گیری چگالی مایع ها (آب، نفت، جیوه…) می توان استفاده کرد.

بشرBeaker

بشر یا لیوان آزمایشگاهی وسیله استوانه ای شکل است که در اندازه های مختلف از شیشه و یا پلاستیک ساخته می شود.

• کاربرد:  بشـر ممکن است ساده یا مدرج باشـد. از بشر مدرج اغلب برای برداشتن حجم معینی ازمایع ها هم استفاده می شود. از بشر مدرج یا ساده، برای برداشتن مایع ها، گرم کردنمحلول ها (از جنس شیشه ای) تهیه‌ محلول، حل کردن مواد، انتقال محلول، رسوب گیری،تهیه مواد و غیره استفاده می شود

طرز کار: پیش از هر کاری باید بشر را شست. برای شستن بشر باید با لوله شوی جداره داخلی و خارجی بشـر را سایید تا مواد چسبنده به آن جدا شود، سپس آن را با آب معمولی شست. بسته به نوع کار می توان بشر را مانند بورت یا پیپت شست و شو داد (یعنی شستن، آب کشیدن با آب معمولی، کُر دادن با آب مقطر، کر دادن با محلول موردنظر که باید در بشر ریخته شود)

بیرون بشـر را پس از شست و شـو باید با دسـتمال تمیز خشک کرد، برای خشک کردن داخل آن می توان از این روش استفاده کرد:

- بشر را روی سه پایه و توری نسوز گذاشت و شعله چراغ گاز را دور تا دور گرداند. (شعله را نباید داخل بشر برد زیرا این عمل سبب شکستگی آن می شود) تا کاملاً داخل آن خشک شود. بشر را تا مدتی به همان حال باید باقی گذاشت تا سرد شود.

اسپاتول،قاشقک،کاردکSpatula

ابزار چینی یا فلزی است که دارای 2 قسمت می باشد، یکی دسته و دیگری تیغه. که کمی پهنتر است. از اسپاتول برای نرم کردن مواد جامد و برداشتن آن استفاده می شود. لازم است یادآوری کنیم که مواد شیمیایی را نباید با دست برداشت. برای برداشتن مواد ابزاری مانند: اسپاتول، انواع قاشق های چینی و پلاستیکی و یا فلزی را باید به کار برد. 

پنس فلزی ( Clip) : برای برداشتن اجسامی که نباید آن ها را با دست برداشت از پنس فلزی استفاده می کنند. مانند فلزات داغ و یا جمع آوری ذرات فلز مانند سدیم و جابجا کردن وزنه های ترازو به کار می رود.

بورتBuret

بورت وسیله ای شیشه ای به صورت لوله دراز و باریک است که در انتهای زیری آن محلی برای خارج شدن محلول وجود دارد. بورت معمولا برحسب میلی لیتر درجه بندی و هر میلی لیتر نیز معمولاً خود به ده قسمت برابر تقسیم می شود.

کاربرد: در اندازه گیری حجم مایع ها به کار می رود.

طرز استفاده: شیر شیشه ای بورت را همواره باید با انگشتهای دست چپ گرفت و باز و بسته کرد. برتری این کار در این است که شیر به طرف داخل فشرده می شود و از شُل شدن آن و چکه کردن مایع از بورت جلوگیری می کند. درصورتی که با گرفتن شیر بورت با دست راست، شیر به تدریج به طرف بیرن کشیده می شود و در این صورت احتمال دارد محلول از بورت چکه کند.

* هنگام استفاده از بورت باید آن را شست. برای شستن آن به ترتیب از آب معمولی داغ. آب و صابون و سولفوکرومیک (مخلوطی مناسب از دی کرومات پتاسیم و اسید سولفوریک) استفاده می کرد. نشانه تمیز شدن بورت این است که قطره های آب به جداره داخلی آن نچسبد. پس از شستن بورت ابتدا باید آن را با آب معمولی، آب کشید و سپس با آب مقطر (کُر) داد. با این عمل محلول قبلی از بورت خارج می شود. اما برای خارج کردن آب مقطر آغشته به جدار داخلی بورت، باید آن را یکبار با محلول مورد آزمایش نیز کُر داد. بیرون بورت را باید با دستمال تمیز خشک کرد. این عمل به بهتر خوانده شدن درجه های بورت کمک می کند.

- باید توجه داشت که هنگام پر کردن بورت لوله باریک پایین بورت (پس از شیر بورت) کاملاً پر از مایع بوده و حباب هوا نداشته باشد. اگر بورت دارای شیر شیشه ای است، با باز و بسته کردن ممکن است حباب هوا خارج نشود. در این صورت، برای خارج کردن حباب هوا باید نوک باریک بورت را در داخل مایع گذاشت و شیر بورت را باز کرد و با مکیدن از دهانه بالایی بورت، قسمت باریک آن را از مایع پر کرد.

بالن تقطیری

(بالن با لوله جانبی): بالن تقطیر مانند بالن ته گرد است، با این تفاوت که در گردن آن یک لوله جانبی توخالی و باریکی وجود دارد که محل خروج مواد گازی است.

کاربرد: از بالن تقطیر، علاوه بر تقطیر مایع ها، می توان در تهیه آب مقطر، تهیه اتیلن (آبگیری از الکل) تهیه گازهای استیلن، هیدروژن، کلر، دی اکسیدگوگرد، دی اکسیدکربن و غیره استفاده کرد.

طرز استفاده: ابتدا باید مانند هر ظرف شیشه ای آزمایشگاهی، بالن را شست. برای این منظور باید مقداری آب داخـل آن ریخت و با درپوش پلاسـتیکی یا با کف دست، دهانه آن را بست، سپس با تکان دادن، آن را شست و شو داد. در صورت تمیز نشدن می توان عمل شستن را طبق معمول با آب و با صابون و یا مواد شیمیایی و با استفاده از لوله شوی ادامه داد تا مواد چسبیده به جداره و ته آن کاملاً جدا شود. پس از شستن باید بیرون آن را با دستمال خشک کرد. برای خشک کردن داخل آن مانند بالن ته گرد به کمک گرم کردن، آن را خشک کرد.

 ارلن مایر

ارلن (یا ارلن مایر) ظرف مخروط شکلی است که در اندازه های متفاوت درست می شود و قسمت بالای آن باریکتر و اندکی برگشته و قیفی شکل است، بدینوسیله هم می توان از ریختن مایع به بیرون جلوگیری کرد و هم می توان مایع را به داخل آن آسانتر ریخت. 

کاربرد: ارلن ممکن است ساده یا مدرج باشد. از نوع مدرج آن برای برداشتن حجم معینی از مایع یا تعیین تقریبی حجم مایع استفاده می شود اما نوع ساده آن برای استفاده از کارهای گوناگون مانند گرم کردن مایع ها است.

افزون بر آن یک نوع از ارلن دارای لوله جانبی است و به ارلن تخلیه موسوم است، برای صاف کردن با خلأ و نیز تهیه مواد گازی و غیره استفاده می شود.

* همان نکته های گفته شده درباره بشر (از قبیل شستن و گرم کردن و…) نیز در مورد ارلن رعایت شود.

کپسول چینیDorcelain dish

کپسول چینی
 کپسول چینی، ظرف ته گرد کاسه مانندی است که دهانه بازی دارد. در لبه آن مانند بشر شیاری وجود دارد که به آسان ریختن مایع از آن کمک می کند. 

کاربرد: تبخیر سریع محلول ها، ذوب کردن مواد (موم، پارافین و …) گرفتن آب تبلور. استفاده به عنوان ظرف توزین. برای معین کردن قابلیت حل شدن مواد.

*شکسته های کپسول چینی را هم مانند بوته چینی نباید دور ریخت (در تهیه اتیلن کاربرد دارد)

طرز استفاده: تبخیر سریع محلول ها: برای این کار کپسول را روی سه پایه و توری نسوز می گذارند و گرما می دهند. اگر هدف از تبخیر محلول، خشک شدن آن و جدا کردن ماده جامد باشد، در آخر هر کار باید کپسول را با پنس بوته نگهداشت و با همزن، محلول را همزد تا ذره های آن به بیرون پرتاب نشود.

ظرفی که برای تبخیر و خشک کردن محلول ها، ایجاد بلورها و تشکیل رسوب هایی که می شوند به کار می رود.

- توری و مثلث نسوز:
توری نسوز برای جلوگیری از برخورد مستقیم شعله به کار می رود و مثلث نسوز برای نگه داشتن مواد بر روی شعله کاربرد دارد و وسیله ای فلزی که روکشی از چینی نسوزیا آلومین دارد و معمولا آنرا روی روی سه پایه قرار می دهند وبرای نگهداری بوته آزمایشگاهی و مشابه آنها بر روی سه پایه به کار می رود.

مثلث نسوز                                                         توری

وسیله ای فلزی که روکشی از چینی نسوزیا آلومین دارد و معمولا آنرا روی روی سه پایه قرار می دهند وبرای نگهداری بوته آزمایشگاهی و مشابه آنها بر روی سه پایه به کار می رود.

هاون چینی

 هاون چینی شبیه کپسول چینی است که ضخامت بدنه آن بیشتر است و لبه آن ممکن است صاف باشد. این ابزار دارای دسته ای است که آن هم از جنس چینی می باشد و از آن برای خرد کردن و نرم کردن مواد استفاده می شود.

کاربرد: اجسـام و مواد بسـیار سـخت با عمل ساییدن در هاون به صورت کاملاً نرم و پودر شده درمی آیند.

طرز کار: ضمن کار کردن با هاون باید آن را با دست چپ محکم نگهداشت و با دست راست دسته آن را به صورت چرخشی در هاون گرداند و فشار به آن وارد کرد تا در اثر چرخیدن مواد، ساییده و نرم شوند.

در پایان آزمایش، پس از پودر کردن مواد، باید هاون و دسته آن را کاملاً تمیز و خشک کرد. برای این کار از لوله شـوی باید استفاده کرد. اگر مواد چسبیده به هاون از طریق شست و شوی با آب جدا نشد، می توان از اسید رقیق برای تمیز کردن هاون استفاده کرد. پس از پاک کردن فوری باید هاون را آب کشید و با دستمال تمیز آن را خشک کرد و در جای مطمئنی قرار داد.

دسته هاون را نباید روی میز کار گذاشت. زیرا این عمل سبب لغزیدن آن می شود و در صورت افتادن و ضربه خوردن می شکند. دسته هاون را همیشه باید داخل هاون گذاشت. در مواقع ضروری اگر ناچار به برداشتن آن شدید، باید آن را در جای مطمئنی قرار دهید که احتمال لغزیدن افتادن و شکستن آن وجود نداشته باشد.

دسیکتور(خشکانه)Desiccator

 ظرف شیشه ای شـبیه قابلمه است دارای 2 قسمت: قسمت پایین آن: محل قرار دادن ماده نم گیر(کلریدکلسیم بی آب، اسید سولفوریک غلیظ، آهک، اکسیدفسفر «V ») است و قسمت بالای آن که به وسیله صفحه مشبکی از قسمت پایین جدا می شود: محل قرار دادن بوته یا کپسول است و محتوای ماده ای است که به منظور خشک کردن (جذب CO2 و H2O موجود در هوا) در دسیکاتور قرار داده می شود.

طرز کار: هنگام کار کردن با دسیکاتور رعایت نکات زیر لازم است: - چون سرپوش دسیکاتور لغزنده است، هنگام جابه جا کردن دسیکاتور، باید سرپوش آن را با دست، محکم نگهداشت.

- لبه سرپوش دسیکاتور را با وازلین یا ماده چرب مخصوص که سفت تر از وازلین است باید چرب کرد تا محکم به دسیکاتور بچسبد و هوا نکشد. در ضمن در اثر چسبندگی زیاد آن با قسمت بدنه، خطر لیز خوردن و افتادن آن کمتر می شود.

- هنگام گذاشتن سرپوش دسیکاتور باید لبه آن را به دهانه دسیکاتور نزدیک کرد و روی دهانه به طرف جلو فشار داد تا درپوش همه دهانه را بپوشاند. هرگز نباید مانند قابلمه، سرپوش را گذاشت و برداشت، زیرا به علت چرب بودن محل اتصال سرپوش و بدنه دسیکاتور انجام این کار دشوار است و ممکن است در اثر بلند کردن سرپوش، بدنه دسیکاتور به همراه آن بلند شود و از درپوش جدا شود و به زمین بیفتد و بشکند.

- هنگامی که بوته داغ در دسیکاتور گذاشته می شود نباید سرپوش دسیکاتور را فوری گذاشت. زیرا اگر بوته خیلی داغ باشد، پس از سرد شدن به علت تفاوت فشار بیرون و داخل دسیکاتور برداشتن درِ آن بسیار دشوار است.

جای لوله آزمایشTest tube Rack

برای قرار دادن لوله های آزمایش از این وسیله استفاده می شود.

پیپت Pipette-pipete

معمولا 2 نوع پیپت در آزمایشگاه به کار می رود:

1- حباب دار 2- ساده یا مدرج. یک پیپت حباب دار در وسط دارای مخزنی است که گنجایش پیپت روی آن ثبت شده است. در بالای حباب در قسمت باریک یک خط نشانه (به صورت دایره سفیدرنگی) وجود دارد که باید پیپت را تا این خط نشانه پُر کرد. پیپت ساده، مانند بورت درجه بندی شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و باید آن را مانند بورت روی درجه صفر تنظیم و تا آخر خالی کرد. 

کاربرد: ابزاری ست که در اندازه گیری حجم مایع ها به کار می روند.

طرز استفاده: برای پر کردن پیپت، نخست باید آن را در قسمت گود محلول قرار داد تا هنگام مکیدن محلول هوا داخل پیپت نشود. زیرا در این صورت محلول به سرعت بالا می آید و وارد دهان می شود (در صورت کم بودن محلول در ظرف). وقتی سطح محلول حدود 2 میلی لیتر از خط نشانه گذشت، باید دهانه پیپت را با انگشت بست و آن را با ظرف محلول بالا آورد تا هم سطح چشم شود و به طور عمودی نگاهداشت. با کم کردن فشار انگشت، قطره قطره، زیادی محلول را خارج کرد تا سطح زیرین مایع به خط نشانه برسد و در این وضعیت دوباره با فشار انگشت بر دهانه پیپت مانع خارج شدن مایع شد. سپس باید نوک پیپت را از محلول خارج کرد و در ظرفی که محلول در آن باید ریخته شود قرار داد. برای خالی کردن پیپت، فشار انگشت را باید کم کرد. هنگام خارج کردن پیپت از ظرف دوم، ظرف را باید کج کرد و نوک پیپت را در جایی که محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به این ترتیب قسمتی از مایع که در نوک پیپت مانده خارج می شود. برای خارج کردن این قسمت از مایع نباید به داخل پیپت فوت کرد.

- شستشوی پیپت مانند بورت است.

پووار:  
از پووار برای مکش استفاده می شود اما در صورتی که مواد سمی باشند قبل از استفاده از پووار باید از سالم بودن آن اطمینان حاصل کنیم و آن را با آب امتحان کنیم 

طرز استفاده: دکمهA برای خالی کردن هوای داخل پووار است. دکمهB برای مکش مواد سمی است. دکمهE برای خالی کردن مواد مکش شده است.

کارهایی که سبب شکستن ارلن و بشر می شود

کارهایی که سبب شکستن ارلن و بشر می شود:

- گرما دادن شدید، هنگام خالی بودن ظرف

- گرما دادن شدید، هنگامی که ظرف دارای ماده جامدی باشد.

- گرما دادن داخل ظرف با شعله چراغ گاز

- ریختن آب سرد بر روی آنها هنگامی که داغ هستند.

- گرما دادن آنها با شعله مستقیم (بدون استفاده از توری نسوز)

- مرطوب بودن جداره آنها به هنگام گرما دادن.

گیرهClamp

وسیله ای فلزی یا چوبی که برای نگهداری لوله آزمایش به هنگام گرم کردن و گرفتن وسایل داغ به ویژه بوته به کار می رود.

برس لوله یا لوله شورTest tube brush

نوعی برس که برای شستن وتمیز کردن جدار داخلی لوله ی آزمایش کاربرد دارد.برای شستن لوله آزمایش برس درون لوله آزمایش قرار می دهند و می چر خانند.

 چراغ گازی(چراغ بونزن)Bunsen burner

چراغ گازی آزمایشگاهی است در این چراغ یک گاز سوختی متان یا بوتان با هوا مخلوط شده و می سوزد به یاد مخترع آن بونزن (شیمیدان آلمانی )نامگذاری شده است

همزن(آژیتاتور)Glass stirrer

میله بهم زن؛ میله شیشه ای تو پر که برای مخلوط کردن محلولها ویکنواخت کردن گرمای یک محل وریخت مخلوطی روی کاغذ صافی به کار می رود.

سردکننده (مبرد) (Condenser)

وسیله اى است تقریبا شامل دو لوله، که یک لوله داخلى است و یک لوله خارجى که این لوله خارجی لوله داخلى را در بر گرفته و بین جدار خارجى لوله داخلى و جدار داخلى لوله خارجى فاصله اى براى عبور مایع سرد کننده (معمولا آب سرد) وجود دارد.

روش کار به این صورت است که آب سرد از یک طرف لوله خارجى وارد و از طرف دیگر خارج میشود و در این بین مقدارىاز حرارت بخار که از یک طرف لوله داخلى وارد شده را میگیرد و بخار را سرد میکند و بخار سرد شده به صورت مایع از یکی از دهانه هاى لوله داخلی (بسته به حالت قرار داشتن سرد کننده) بیرون مى‌آید. از این وسیله معمولا در عمل رفلاکس و همچنین انواع تقطیر استفاده میشود.

نکات ایمنی در ازمایشگاه

1- از انجام شوخی های بی مورد اجتناب کنید.

2- قبل از انجام هر آزمایش باید موضوع و هدف آنرا دقیقاً مورد مطالعه قرار داد.

3- قبل از شروع هر آزمایش باید وسایل مورد نیاز را آماده کرد.

4- بوئیدن محلولهای شیمیایی کار بسیار خطرناکی است مخصوصا اگر ماده مورد نظر مجهول باشد.

5- ضمن انجام آزمایش کلیه پدیده ها و تغییرات را باید با دقت زیر نظر داشت و نتایج حاصله را دور از حدث و گمان گزارش کرد.

6- پس از خاتمه هر آزمایش کمی صبر کنید تا چناچه ابزار و وسایل کار شما دراثر حرارت گرم شده اند بتدریج سرد شوند در صورتیکه دستگاه با منبع آب یا برق ارتباط دارند. ارتباط آنرا با منبع اصلی قطع کنید.

7- در آزمایشگاه حتماً از پوشش مخصوص و دیگر وسایل حفاظتی از قبیل عینک، دستکش، ماسک، در صورت لزوم استفاده کنید.

8- از راه رفتن بی مورد در آزمایشگاه اجتناب کنید.

 نکاتی که در حین انجام آزمایش باید به آنها توجه داشت:

1- در حین انجام آزمایش برای مشاهده واکنش صورت خود را مستقیم بالای ظرف یا دستگاه قرار ندهید .هنگام گرم کردن ظرف یا لوله آزمایش دهانه آنرا سمت خود یا دیگری نگیرید.

2- رعایت دقت و احتیاط در کار با وسایل و مواد شیمیایی از نکات بسیار ضروری است.سعی کنید دست شما به مواد شیمیایی آلوده نشود . برای برداشتن از محلولهای شیمیایی از پیپت های با سرپوش لاستیکی (پوار) , استفاده کنید.

3- موادی نظیر اسیدها ، فلزات فعال مثل سدیم ، گازها و مواد سمی را در صورت لزوم به اندازه مورد نیاز و با کمال احتیاط مصرف کنید .

4- قبل از برداشتن ظرف محتوی ماده شیمیایی برچسب مشخصات و تاریخ تهیه آنرا بخوانید و همیشه مقدار ماده را متناسب با مصرف انتخاب کنید.
5- هیچگاه مواد اضافی را به ظرف اصلی برنگردانید.پس از برداشتن ماده مورد  احتیاج ظرف را در جای خود قرار دهید.

6- پس از اتمام هر آزمایش لوازم مورد استفاده را تمیز بشوئید و هر یک را در جای مخصوص خود قرار دهید.

نکات زیر در خصوص رقیق کردن اسیدها لازم است رعایت شود: 

1- ظروف فلزی را نباید برای رقیق کردن مورد استفاده قرار داد.

2- در عمل بایستی همیشه اسید را در آب ریخته ، نه آب را در اسید زیرا اگر آب روی اسید ریخته شود تولید حرارت نموده که با ایجاد حباب های هوا ذرات اسید را شدیداً به اطراف پخش می کند.

3- پس از رقیق کردن باید مدتی بگذرد تا اسید بتدریج سرد شود سپس از آن استفاده نمود.

4- در موقع اضافه نمودن اسید غلیظ به آب سعی شود اسید را با پیپت برداشت و در موقع تخلیه در آب به جداره داخلی ظرف خاکی کرد و سپس با به هم زدن شیشه ای آنرا مخلوط کرد. 

روش و شرایط حفاظتی کار با اسیدها:

کار با اسیدها بسیار خطرناک است و فقط افرادیکه از خطرات ناشی از کار با اسیدها کاملاً اگاهی دارند باید با آنها کارکنند . مراقبتهای زیر را در آزمایشگاههایی که اسیدهای قوی و سایر مایعات سوزان موجود است و برای افراد احتمال خطر هست باید رعایت گردد.

1- وسایل مناسب وکافی برای شستشو موجود باشد تا چناچه اگر بدن یا لباس افراد  به اینگونه مایعات آلوده شد فوراً شستشو داده شود.

2- مقدار کافی داروی شستشو چشم باید همیشه در محل مناسب و با برچسب مشخص موجود باشد.

3- اگر خطر پخش شدن و ترشحات اسید در میان باشد باید لباسهای عایق اسید، عینک ، کلاه عایق اسید ، پوتین ، دستکش لاستیکی فراهم باشد.

4- ظروف محتوی اسیدها بخصوص اسید سولفوریک نبایستی در معرض تابش نور آفتاب قرار گیرد. آنها را در شیشه های کدر و دور ازآفتاب قرار دهید.

5- هنگام نقل و انتقال ظروف اسید قبل از حمل اینگونه ظروف بایستی سرپوش ظرف را کمی شل کرد و پس از تخلیه فشار آن درب آنرا محکم بست.

تشخیص محلولهای شیمیایی: 

یکی از مهمترین نکاتی که یک آزمایشگر و یا هر فردیکه بنحوی در آزمایشگاه با مواد شیمیایی کار می کند باید به آنها توجه داشته باشد نحوه تشخیص محلولهای شیمیایی و طرق شناسایی این محلولهاست . در آزمایشگاه حتماً باید روی محلولها و مواد شیمیایی برچسب خوانا و صحیح که حاوی اطلاعات لازم از محلول است باید نصب شود. 

از جمله مشخصات روی برچسب باید موارد زیر باشد:

1- اسم محلول یا ماده شیمیایی

2- درجه خلوص

3- تاریخ تهیه آن

4- نام تهیه کنننده آن در صورت لزوم 

اقدامات ایمنی هنگام کار در آزمایشگاه

·         استفاده از آزمایشگاه تنهـا منحصر به افرادی است که مجاز هستند.

·         ورود اطفـال و کودکان به آزمایشگاه اکیداً ممنوع می باشد.

·     استعمال دخـانیـات، خـوردن، آشامیـدن، نگهداشتن موادغذایی، نوشیدنی ها، تنباکو و استفاده از مواد آرایشی در آزمایشگاه مطلقاً ممنوع است.

·         استفاده از لنز تماسی چشمی، بدون استفاده از عینک محافظ، در آزمایشگاه توصیه نمی گردد.

·     به هنگام کـار و جابجایی مـواد شیمیایی، مواد خطرناک زیست محیطی یا مواد رادیوایزوتوپ در محیط آزمایشگاه، از روپوش های مخصوص آزمایشگـاه (که قد آن تا زانوی کاربر باشد) و ماسک های چشمی استفاده کنید.

·     موهای بلند خود را به هنگام کـار با مـواد شیمیایی، مواد خطرناک زیست محیطی، رادیوایـزوتوپ ها، یـا جابجایی ماشین آلات و تجهیزات آزمایشگـاهی، (در پشت سر خود) ببندید.

·     همواره آزمایشگاه و محل کار خود را تمیـز نمایید و مـواد شیمیایی، بیولوژیکی غیرضروری و تجهیزات بلامصرف را در محل مخصوص خود قرار دهید.

·         از جا گذاشتن بطری های مخصوص مـواد واکنش گر (پر یا خالی)، در کف آزمایشگاه خودداری کنید.

·     تنها با مـوادی کـار کنید که از میـزان اشتعـال پـذیری، واکنش دهی، سمیت و نیز روشهای صحیح جابجایی و ذخیره آنها و اقدامات اضطراری مربوطه آگاهی دارید.

·         خروجی ها و راهروها را در همة مواقع باز (و بدون هرگونه مانع) نگهدارید.

·         تا حد امکـان، از کار به تنهایی در محیط آزمایشگـاه خودداری کنید.

·     اگر طبیعت کـار شما اقتضاء می کنـد که به تنهایی در آزمایشگاه کـار کنید، بایستی حضور خود را به مسئول آزمایشگاه و یا همکاران دیگر اطلاع دهید.

·         هرگونه حـوادث و اتفاقات خطرناک را سریعاً به اطلاع سرپرست آزمایشگاه و مسئولین ذیربط برسانید.

حفظ و نگهـداری

·         خطرات ایمنی را با حفظ و نگهداری محیـط های کار در وضعیت مطلوب از بین ببرید.

·         حداقل دو خروجی باز (بدون مانـع) در آزمایشگاه تعبیـه شده باشد.

·         حداقل دو راهروی باز (بـدون مانـع) به طرف درهای خروجی آزمایشگاه ایجاد شده باشد.

·     همـواره، مواد و وسایـل غیر ضـروری را از روی میزهای کار، هـودهای بخار، کف آزمایشـگاه، راهروها و ... بـرداشته و در محل های مناسب قرار دهید.

·     نیـکمت هـا، میـزهای کـار و دیـگر سطـوح آزمایشگاهی را پس از هـر بار استفـاده با یک مـاده پـاک کننـده یـا ضـد عفونی کننده تمیز نمایید.

·         همـة تجهیـزات بایستی قبـل از استفاده بازرسی شوند.

·         شیشه آلات مورد استفـاده درآزمایشگـاه باید از جنس بروسیلیکات باشند.

·     در صورت استفاده از مواد پاک کننده دی کرومات یا اسید سولفوریک در آزمایشگاه، دقت کنید که پاک کردن فقط محدود به هود بخار باشد، در غیر این صورت کلریدهای سمی کلرومتیل از محلول کرومات/اسید سولفوریک آزاد می شوند.

·         سعی شـود از محـلول های پاک کنندة غیرکروماتی استفاده شود.

·     در صـورتی که آزمـایشها ناتمام مانده باشند، یادداشتی حاوی نوع مواد شیمیایی مورد استفاده، نام و نام خانوادگی آزمایشگر و شماره تماس او در کنار دستگاههای مورد استفاده قرار داده شود.

·         کف آزمایشگـاه را در همـة اوقـات خشـک نگهدارید.

·     در صورت ریـزش هرگونه مواد شیمیایی یا آب، کـف آزمایشگـاه را بلافاصـله تمیز کرده و با قراردادن علائـم هشـدار، دیگران را نسبت به خطرات بالقوه سُرخوردن آگــاه نمایید.

·     بر روی همة ماشین آلات و تجهیزات تحت تعمیر یا تنظیم، بایستی قبـل از آنـکه قابـل استفاده باشند، برچسب هشدار نصب گردد.

·     سیفون های کف آزمایشگاه و سینک ها بایستی به طور مرتب تخلیه شده و شسته شوند تا از خروج گـازهای نامطبـوع یا آزاد شدن بوی مواد شیمیایی در جلوگیری شود.

·     سیفون هایی که به طور مرتب مورد استفاده قرار نمی گیرند برای ممانعت از تبخیر آب بهتر است با 20-30 میلی لیتـر روغن معدنی پر شوند.

·         همة سیلندرهای گاز فشرده بایستی به طور محکم با زنجیر یا طناب بصورت ثابت بسته شوند.

·         سیلندرهای خـالی را علامت گذاری کنید و تمام اقدامـات حفاظتی و ایمنی را در مورد آنـها همـانند سیلندرهای پر رعایت کنید.

·         کلیه امور خـدمات و نگهداری بایستی توسط پرسنل متخصص و مجاز انجام پذیرد.

اقدامات لازم قبل از ترک آزمایشگاه

·         ضایعات آزمایشگـاهی را شناسایی، بسته بندی و طبق مقررات استاندارد به خارج از محیط آزمایشگاه منتقل کنید.

·        تجهیزات و وسایل خراب را خاموش و با رعایت مقررات استاندارد از محیط کار (و دسترس دیگران) خارج کنید.

·        سطوح کاری و کلیه تجهیزات مـورد استفاده را ضدعفونی کنید.

·        به هنگام اتمام کار و ترک آزمایشگاه، تجهـیزات و وسایل استفـاده نشده را به محل اصلی خود بازگردانید.

·        روپوش مخصوص آزمایشــگاه را در داخل آزمایشگـاه قرار دهید.

·        از خاموش بودن تجهیزات برقی و گازی مورد استفاده اطمینان حاصل نمایید.

·        دست های خود را با دقت بشوییـد.

·        درب آزمایشگاه را بسته و از قفـل بودن آن اطمینان حاصل نمایید

امیرحسین